Mikrobiom, ekosystem jelitowy, bakterie jelitowe i mikrobiota to określenia żyjących w jelitach każdego człowieka mikroorganizmów. Ciało dorosłego człowieka zawiera ich aż dwa kilogramy. Bakterie jelitowe wpływają na każdą komórkę organizmu. Całkowite wyjałowienie jelit z tych małych sprzymierzeńców, grozi śmiercią. Ich bogactwo natomiast, różnorodność i obfitość sprzyja zachowaniu zdrowia. Zaburzenia równowagi mikrobioty uważana jest w świetle najnowszych badań, za jeden z istotnych czynników aktywujących rozwój chorób cywilizacyjnych.

Mikrobiom. Zacznijmy od początku czyli od narodzin.

Wiesz w jaki sposób rodzą się dzieci. Może już rodziłaś, może widziałaś zdjęcia lub filmy pokazujące przebieg porodu drogami natury. Wiesz więc, że dziecko ma kontakt z Twoimi wydzielinami, zarówno z pochwy, jak i odbytu.

Mogłaś myśleć, że to obrzydliwe i mogłaś zastanawiać się, jak uchronić dziecko przed tym dziwacznym procederem. Ale to co w dzisiejszych czasach ogromnej higienizacji otoczenia, wydaje się odpychające, okazuje się jednocześnie misternie przemyślanym, cudownie zorganizowanym mechanizmem przekazania Twojemu dziecku ochrony niezbędnej do życia w świecie poza łonowym.

Przekazania tego wszystkiego, co składa się na mikrobiom ludzki. W trakcie normalnego porodu, główka dziecka wyłaniająca się z kanału rodnego, zwraca się twarzą do odbytu matki. W ten sposób zostaje wymuszony bezpośredni kontakt nosa i ust dziecka z okolicami pochwy i odbytu matki.

test oddechowy helicobacter kraków

 

 

 

To spotkanie twarzą w..pupę pozwala na zaszczepienie dziecka porządną dawką bakterii jelitowych, które zawiera mikrobiom matki. W ten sposób maluch kolonizuje dobre bakterie dla lepszego startu i ochrony w nowym dla niego świecie.

Prawda, że fascynujące?

Okazuje się, że dzieci rodzone drogami natury są wyposażone w większą ilość korzystnych bakterii, w porównaniu do dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie. Dzieci urodzone w wyniku cesarki są w większym stopniu narażone na kontakt i skolonizowanie tych „złych” bakterii występujących w szpitalu, czy z dłoni szpitalnego personelu.

Mikrobiom obu grup noworodków, będzie się różnił składem. Co więcej, istnieją badania, które sugerują, że niemowlęta urodzone przez nieplanowane cięcie cesarskie (czyli już po rozpoczętej akcji porodowej), charakteryzują się większą różnorodnością i bogactwem mikroflory jelitowej, która bardziej przypominała mikrobiom dzieci urodzonych drogą pochwową.

Widzisz więc, że niepozorny akt przełknięcia matczynych drobnoustrojów w chwili przyjścia na świat ma swój głębszy sens i niesie niewiarygodny pożytek. Ekspozycja na bakterie matki w trakcie porodu, z tym wszystkim, co składa się na jej mikrobiom, stanowi kluczowy, choć wczesny, krok w rozwoju układu odpornościowego Twojego nowo narodzonego dziecka. I to już w pierwszych chwilach jego życia na tym świecie.

Jakie wnioski wypływają z tej wiedzy dla Ciebie?

To jak przygotujesz się do ciąży i jak będziesz dbała o swoją dietę w ciąży będzie miało istotny wpływ na Twój mikrobiom, a więc odporność i zdrowie Twojego dziecka. Masz wpływ na swoją florę bakteryjną jelit poprzez swój sposób żywienia, stosowanie ewentualnych probiotyków przed ciążą i w ciąży (pod kontrolą prowadzącego lekarza) oraz ogólną higienę życia. Maksymalizując te możliwości możesz wpłynąć na istotne, wynikające z powyższych czynników, korzyści dla rodzącego się dziecka. Więcej wskazówek i porad o tym jak dbać o mikrobiom jelit znajdziesz w artykule: jak odbudować mikroflorę jelit?

Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie zostają pozbawione szansy kontaktu z drobnoustrojami matki, przez co notuje się u nich wyższy odsetek astmy, alergii, otyłości, cukrzycy typu 1 i innych chorób autoimmunologicznych.

Zasadność cięcia cesarskiego jest bezdyskusyjna. Ale jeśli nie masz wskazań i wciąż zastanawiasz się pomiędzy porodem drogami natury, a popularną cesarką na życzenie, może wymienione korzyści będą dla Ciebie przeważające w podjęciu decyzji, zwłaszcza gdy już wiesz, jak istotne znaczenia dla zdrowia, ma mikrobiom.

Dzieci z cesarskiego cięcia mają uboższy mikrobiom.

Co to jest seeding i jaki ma wpływ na mikrobiom?

Obecnie prowadzone są badania nad procedurą polegającą na dostarczeniu noworodkom urodzonym przez cesarskie cięcie, naturalnej zdrowej mikrobioty pochodzącej z dróg rodnych matki poprzez przetarcie ciała dziecka gazą wcześniej umieszczoną w pochwie matki. Ten kontrowersyjny zabieg znajdziesz pod pojęciem tamponowania w języku polskim oraz „seeding” w języku angielskim.

Kawałek gazy nasączony sterylnym roztworem soli fizjologicznej, zwija się w podobny sposób jak tampon, a następnie wkłada w pochwę matki i pozostawia na miejscu na godzinę. Przed wykonaniem zabiegu cięcia cesarskiego zostaje wyjęty i przełożony do sterylnego pojemnika. Natychmiast po urodzeniu dziecka przeciera się tym wacikiem twarz dziecka, ze szczególnym uwzględnieniem ust, nosa, oczu i w następnej kolejności ciało noworodka. W ten sposób mikrobiom matki zostaje przekazany dziecku, w możliwym, ze względu na warunki, zakresie.

W Polsce jest to metoda mało znana i kontrowersyjna, a światowe badania w toku. Ale wykorzystując taką możliwość, uzyskujesz podobny efekt do tego, co dziecko otrzymałoby podczas porodu. Jeśli masz zaplanowany poród przez cesarskie cięcie, możesz porozmawiać na ten temat ze swoją położną. Wiesz już przynajmniej, że przy minimum dobrych chęci personelu medycznego, zyskujesz alternatywę, z której możesz skorzystać dla dobra swojego dziecka.

Mikrobiom a karmienie piersią

Kolejnym krokiem dla rozwoju korzystnej mikroflory jelitowej nowo narodzonego dziecka jest karmienie piersią. Mleko mamy zawiera oligosacharydy, które będąc całkowicie niestrawne dla dziecka, mają odżywiać jego bakterie jelitowe, zwłaszcza Bifidobacterium, które licznie występują u niemowląt karmionych piersią. Bifidobacterium zajadają się oligosacharydami, natomiast Lactobacillus żywi się cukrami i innymi strawnymi składnikami mleka matki. Bifidobacterie i Lactobacillusy to główne bakterie odpowiedzialne za budowanie odporności.

Znów natura wyposaża człowieka w genialnie przemyślany system wzajemnej relacji symbiotycznej pomiędzy ludźmi, a drobnoustrojami.

W okresie niemowlęcym układ odpornościowy trenuje się w odróżnianiu przyjaciół od wrogów. Dziecko wkłada do ust wszystko co napotkają jego ręce, nie pogardzi również wylizaniem podłogi czy przylegającego do niej krzesła. Coś co powoduję panikę w oczach rodziców, jest w rzeczywistości interakcją, która wzbogaca mikrobiom o bakterie bytujące w domu, na rodzeństwie, czy na zwierzętach domowych. Wszystko to kształtuje skład mikroflory jelitowej, która w tym okresie zwiększa swoją różnorodność, bogactwo gatunkowe i liczebność. Nigdy później taki kontakt nie będzie miał już takich korzyści dla zdrowia.

Mikrobiom dziecka powinien stykać się z różnorodnymi bakteriami.

Mikrobiom dziecka trzyletniego jest niemal w pełni ukształtowany i zbliżony do mikrobioty człowieka dorosłego. W trakcie kolejnych lat zachodzą kolejne przesunięcia w dominacji poszczególnych gatunków bakterii, aż do siódmego roku życia, kiedy mikrobiom staje się niemal identyczny jak ten dorosłego człowieka.

Kluczowym czynnikiem zachowania równowagi ekosystemu (mikrobiom) jest różnorodność gatunkowa, bytujących w jelicie, bakterii. Ważnym elementem będzie więc różnorodność diety, wpływająca na namnażanie się poszczególnych gatunków.

Idealny mikrobiom nie istnieje. Co więcej, każdy z nas posiada swój własny, unikalny i znacząco różniący się mikrobiom, od innych ludzi. To my jesteśmy gospodarzami bakterii jelitowych i od naszego trybu życia zależy ich przeżycie. Najlepiej o nich dbać, a one odwdzięczą się nam wspomaganiem naszego zdrowia.

Główne grupy naszych lokatorów to bakterie komensalne żyjące z nami na warunkach pokojowych, symbiotyczne, które dobrze wpływają na nasze zdrowie, oraz patogeny, które mogą powodować szkody. Nasza higiena żywienia i życia będzie powodowała namnażanie tych dobrych, albo tych złych. Są pokarmy szczególnie lubiane przez dobre bakterie. To tak zwane pokarmy prebiotyczne, prebiotyki. Gdzie występują prebiotyki?

Flora oportunistyczna, czyli patogenne bakterie, składające się na mikrobiom, będą chętnie korzystały z naszego stresu, diety bogatej w żywność przetworzoną, obfitującą w cukier, a ubogą w błonnik. Leki, antybiotyki i używki będą skutecznie niszczyć mikroflorę jelitową.

Żaden gatunek nie powinien zyskiwać nienaturalnej dominacji w jelitach. Choroby nie będą nas nękać gdy flora bakteryjna jest zrównoważona, bujna i różnorodna. Kluczem do zdrowia jest wyhodowanie bujnego ogrodu w jelitach.

Mikrobiom a nietolerancje pokarmowe

Na stan mikroflory jelit mają wpływ także nietolerancje pokarmowe. Zwłaszcza te niezdiagnozowane przez lata. Dlatego warto sprawdzić czy Twój mikrobiom nie może się zregenerować ze względu na pożywienie, które dostarczasz regularnie, a którego Twój organizm nie jest w stanie wchłonąć. Z nietolerancjami pokarmowymi wiążą się również ograniczenia we wchłanianiu składników pokarmowych.

 

Po co nam mikrobiom? Co robią dobre bakterie jelitowe?

  •  pomagają w trawieniu, wytwarzają enzymy trawienne
  •  zachowują szczelność bariery jelitowej (chronią przed wnikaniem patogenów, alergenów do krwioobiegu)
  •  wypierają szkodliwe bakterie
  •  uczą układ odpornościowy odróżniać przyjaciół od wrogów
  •  syntetyzują wiele enzymów, witamin i hormonów, których organizm nie potrafi sam wytwarzać (witamina K, B1 czyli tiaminę, B9 czyli kwas foliowy, B6 czyli pirydoksyna)
  •  wspomagają rozpad zjadanego pożywienia na poszczególne składniki odżywcze oraz przyswojenie ich przez organizm: mi.in. wapń i żelazo (jeśli nie masz wystarczająco dużo bakterii Ty, albo Twoje dziecko, może się okazać, że niemożliwe będzie wchłonięcie, zasymilowanie wszystkich witamin i środków odżywczych nawet pomimo mega zdrowej diety)
  •  metabolizują lekarstwa, neutralizują związki rakotwórcze
  •  utrzymują równowagę PH
  •  modulują geny (włączając i wyłączając geny mają wpływ jakie choroby się ujawniają)

Widzisz więc, że zdrowy mikrobiom, zasiedlony przez pożyteczne drobnoustroje jest w stanie zrobić dużo dla Twojego zdrowia. Jeśli jesteś w ciąży- również dla rozwijającego się w Tobie dziecka. Jeśli chcesz wesprzeć swojego chorującego przedszkolaka, niezbędna jest podstawowa wiedza jak istotny jest mikrobiom, bakterie jelitowe, ekosystem jelitowy czyli wewnętrzny, pięknie wyhodowany ogród. To tylko tyle i aż tyle. To podstawa i punkt wyjścia. Zrozumienie czym jest mikrobiom, jego funkcje i wpływ na życie Twoje i Twojej rodziny, jest kluczem do rozpoczęcia świadomego żywienia i świadomych wyborów, które z kolei mogą stać się początkiem dla Waszego zdrowia.

Sprawdź również Co niszczy dobre bakterie w jelitach? Jakie leki zaburzają mikrobiom?

Tekst powstał w oparciu o „The Microbiome Solution” Robynne Chutkan
1