Tłuszcze nie są jednorodne. W samym pojęciu tłuszczy rozróżniamy kilka rodzajów tłuszczy, czyli kwasów tłuszczowych. Są one niezbędne dla naszego organizmu. Biorą udział w wielu procesach. Dostarczają niezbędnych witamin A, D i E, a kwasy tłuszczowe nasycone, choć demonizowane, dostarczają również niezbędnego cholesterolu. Jednak wśród tłuszczy, które podajesz swojemu dziecku są i takie, które powinnaś omijać szerokim łukiem i dążyć do tego, żeby w ogóle nie pojawiały się w Waszej diecie. Są nimi tłuszcze trans czyli samo zło i ogólnie rzecz biorąc katastrofa. Dlaczego? Dlatego, że nasze mitochondria (odpowiadające między innymi za wytwarzanie energii w komórkach, wzrost i śmierć komórek) nie są w stanie rozbić ich całkowicie, czyli kompletnie wykorzystać zawartej w nich (tłuszczach trans) energii.
Efektem tych nierozbitych kwasów są pozostałości, które zalegają w ściankach komórek naczyń krwionośnych. Stąd już, jak pewnie domyślasz się, prosta droga do zawału serca. Tłuszcze trans są syntetyczne i występują wyłącznie w żywności przetworzonej. Przeciwieństwem do izomerów trans (tłuszcze trans) są izomery cis. Dla porównania: izomery cis są łatwo metabolizowane przez organizm, a izomery trans-nie.
Jak powstają tłuszcze trans czyli kiedy następuje zmiana izomerów cis na izomery trans?
Zmiana ta zachodzi między innymi pod wpływem stosowania procesów utwardzania (przekształcania z konsystencji płynnej w stałą) tłuszczów jadalnych przez uwodornienie tłuszczu. Na skalę przemysłową stosuje się uwodornienie tłuszczów nienasyconych w obecności katalizatora niklowego. Zmiana cis na trans, z punktu widzenia zdrowotnego, jest zjawiskiem całkowicie niekorzystnym. Z punktu widzenia przemysłu spożywczego, zupełnie przeciwnie, ponieważ produkt po który sięgniesz będzie mógł dłużej leżeć na sklepowej półce, zanim stanie się niezdatny do spożycia.
Dlaczego tłuszcze trans są szkodliwe?
- przyśpieszają apoptozę komórki (programowaną śmierć komórki)
- zwiększają stężenie LDL i triglicerydów
- obniżają stężenie HDL
- przyczyniają się do insulinooporności
- dokonują błędnego programowania komórek
- wraz z wysokim spożyciem cukrów rafinowanych są podstawą do powstawania zespołu metabolicznego (zespół metaboliczny to schorzenie prowadzące do rozwinięcia stłuszczenia narządów wewnętrznych, insulinooporności, nadciśnienia i miażdżycy, których konsekwencją może być zawał i śmierć)
W maksymalnym skrócie: regularne spożywanie tłuszczów trans w żywności przetworzonej będzie sprzyjało chorobom, jak wiadomo, nieco odroczonym w czasie. Efekt nabierania tkanki tłuszczowej, w kontekście zdrowotnym, to jedynie efekt uboczny rozwijających się stanów chorobowych. Regularne sięganie po gotową żywność bogatą w tłuszcze trans, łączy się również ze złym stanem jelit, o czym przeczytasz więcej w artykule jak odbudować mikroflorę jelit.
Dlaczego tłuszcze trans są wykorzystywane w przemyśle spożywczym?
Z perspektywy technologicznej tłuszcze trans są cenione głównie dlatego, że pomagają utrzymywać długi termin przydatności do spożycia, ciasta są wilgotne, kremowe nadzienia utrzymują się przez długi czas, margaryna się nie rozlewa, a bita śmietana jest puszysta i gotowa do spożycia. Dlatego właśnie najczęściej spotkasz tłuszcze trans w żywności przetworzonej czyli w gotowych produktach o przedłużonej trwałości.
Czy tłuszcze trans możesz znaleźć również w żywności własnoręcznie zrobionej?
W warunkach domowych dochodzi do podobnego procesu w wyniku smażenia i pieczenia z wykorzystaniem nieodpowiednich tłuszczów, niestabilnych pod kątem obróbki termicznej, o niskiej temperaturze dymienia. Co więcej, smażąc czy piekąc z wykorzystaniem nieodpowiednich tłuszczów, dochodzi dodatkowo do procesu utleniania kwasów tłuszczowych. Wtedy w smażonej żywności pojawiają się związki o działaniu toksycznym.
Gdzie znajdują się tłuszcze trans?
Znajdziesz je w większości produktów o przedłużonej trwałości, których stała konsystencja jest zabezpieczona przed rozlewaniem oraz psuciem. Najczęściej będą to:
-
ciasta, ciasteczka, herbatniki, biszkopty, masy, kremy, bita śmietana (tłuszcze cukiernicze)
-
chipsy, chrupki, paluszki, krakersy i wszelkie inne słone przekąski
-
tłuszcze trans znajdziesz również w pączkach i frytkach smażonych wielokrotnie na tym samym oleju oraz w produktach czekoladopodobnych, czekoladowych o niskiej jakości
-
tłuszcze trans są również w zupach w proszku, gotowych sosach, majonezach oraz margarynach
Czy tłuszcze trans występują naturalnie?
Tak, jest jeden prozdrowotny kwas tłuszczowy z tej rodziny i jest nim CLA czyli sprzężony kwas linolowy, kwas rumenowy.
W tej postaci występują naturalnie w niewielkich ilościach w pożywieniu (mleko i jego przetwory, mięso karmione trawą). Te tłuszcze trans, które znajdujesz w żywności przetworzonej są jednak w całości syntetyczne.
Widzisz więc, że świadomy wybór tego co podajesz swojej rodzinie ma ogromne znaczenie dla zdrowia.
Tłuszcze trans są tym składnikiem żywności, którego powinniśmy unikać za wszelką cenę. Ich spożycie może być nieuświadomione, ponieważ producenci nie umieszczają informacji o ich zawartości na opakowaniach swoich produktów.
W związku z powyższym może dochodzić do błędnego mylenia kwasów tłuszczowych nasyconych- z kwasami tłuszczowymi typu trans. Dlatego podstawowa wiedza, na temat tego co jemy i jakie jest tego znaczenie, w kontekście zdrowia, jest obowiązkiem każdego z nas. Jedynie świadomość konsumecka jest najlepszym drogowskazem w kierunku zdrowia. Wiedza o tym co jemy i co nam szkodzi, jest w Twoim interesie, jeśli priorytetem jest zdrowie Twojej rodziny.
